همانطور که در جریان هستید، ساکنین استان‌های کانادا به زبان انگلیسی و یا فرانسوی صحبت می‌کنند. تعداد ساکنان فرانسوی و انگلیسی استان‌ها تعیین‌کننده نظام حقوقی و قوانین هر یک از آن‌هاست.
تمامی استان‌های کانادا (بجز کبک) پیرو نظام حقوقی کامن‌لا (برگرفته از حقوق انگلستان) است. اما نظام حقوقی کبک برمبنای ترکیبی از سیستم حقوق فرانسه (سیویل‌لا) و کامن‌لا وضع شده است. علت تفاوت این سیستم حقوقی این است که اکثر ساکنین کبک فرانسوی بوده و طبیعتا خواهان پیروی از قوانین همین کشور هستند. مانند دیگر کشورهای پیرو این سیستم حقوقی، دادگاه عالی نقش مهمی در معرفی قوانین کشور ایفا کرده و قادر به لغو قوانین مغایر با قانون اساسی نیز هست.
قوانین مربوط به جرم و جنایت منحصرا در اختیار مسئولین فدرال بوده و در سرتاسر کانادا یکسان است. سازمان‌های اجرای قوانین، مانند دادگاههای جنایی، در هر استان توسط یک فرد اداره می‌شود. در مناطق روستایی، نظارت بر عهده‌ی پلیس سواره نظام سلطنتی کانادا (RCMP) است.
نظام حقوقی کانادا متشکل از چهار دادگاه است که گاهی به صورت مستقل و گاهی در تعامل با یکدیگر به امور رسیدگی می‌کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این دادگاه‌ها آشنا شویم.
1. دادگاه استانی
همانطور که گفتیم، علاوه بر قانون کلی کشور که از سوی دولت فدرال تصویب می‌شود، دولت استانی نیز به نوبه خود قوانین خاصی را برای محدوده‌ی تحت نظر خودش وضع می‌کند. دادگاههای استانی محل رسیدگی به پرونده‌های جنایی است. این دادگاه‌ها عمدتا شامل سه نوع پرونده‌ی زیر هستند:
- اختلافات جزئی
- جوانان
- دعواهای خانوادگی
تمامی استان‌ها بجز کبک دارای سه نوبت دادرسی به پرونده‌ها هستند. این شیوه، مطابق الگوهایی اجرایی در دادگاههای انگلیس است. البته در راس هر سه نوبت دادرسی، دادگاه عالی‌ست. این دادگاه می‌تواند درباره تمام دعواهای سرتاسر استان اقدام کرده و حکم صادر کند.
2. دادگاه محلی
دادگاههای محلی دسته دوم دادگاههای استانی کانادا هستند. شاید از نام این دادگاه‌ها هم متوجه شده باشید که به حل پرونده‌ها و اختلافات کوچک و خاص می‌پردازد. این دادگاه‌ها خودشان هم کوچک و محدود بوده و حتی احتیاجی به دادگاه علنی ندارند.
تعیین مجازات متهم، ثبت وثیقه و آزادی زندانی، تعیین ضمانت، صدور مجوز و… از وظایف قضات دادگاههای محلی‌ست. آنها عموما از دادرس‌ها بوده که علاوه بر امور قبلی، تمامی پرونده‌ها را بررسی می‌کنند. این قضات طرح هر پرونده را نیز به عهده دارند.
3. دادگاه فدرال
دادگاههای فدرال در سال ۱۸۷۵ تصویب شده اما در سال ۱۹۷۰ دچار تغییرات خاصی شد که تاکنون هم به همین تغییرات پایبند است. دو بخش اصلی این دادگاه بخش دادرسی و بخش استیناف است. البته برخلاف دادگاههای عالی، زادگاه و سکونت قضاتِ هیچ کدام از این بخش‌ها اهمیتی نداشته و آنها از سرتاسر کشور انتخاب می‌شوند.
در نظام حقوقی کانادا دادگاه فدرال معمولا به حل پرونده‌هایی با موضوعِ اختلافات استان‌ها، اختلافات استانی-فدرالی، مجادله نشان‌های تجاری، مشاجره‌های مالیاتی، ثبت اختراعات و… می‌پردازد.
تصمیم‌گیری درباره دادگاههای ویژه‌ای همچون دادگاههای زیر هم به عهده‌ی دادگاههای فدرال است:
- مالک و مستاجر
- دادگاه خانواده
- مشاجره کمیسیونی و فدرالی
البته افراد برای درخواست عزیمت، استیناف و بررسی مجدد درصد مالیاتشان نیز باید به دادگاه فدرال مراجعه کنند. دادگاه فدرال و دادگاه عالی با هم ارتباط نزدیکی دارند. به طوری که بخشی از وظایف و اختیارات دادگاه فدرالی با ارکان دادگاه عالی تقسیم می‌شود تا کارها با دقت و سرعت بیشتری پیش بروند.
4. بالاترین مقام و مرجع قضایی کشور: دادگاه عالی
با اینکه تمام کشور کانادا از قوانین قضایی دولت فدرال پیروی می‌کنند، اما اکثر مسائل و حقوق مدنی هر استان مختص همان منطقه است.
قوانین تعین شده از سوی دولت فدرال در تمام کشور، و قوانین تعیین شده از سوی دولت استانی در همان استان اجرا می‌شود. اختلافات قوانین این دولت‌ها جزئی بوده و در بسیاری از موارد یکدیگر را پوشش می‌دهند. مقامات استانی و شهرداری‌ها نیز وظیفه تدوین قوانین مدنی کشور را به عهده دارند.
قضات و در کل٬ قوه قضائیه‌ی کانادا از هیچ نظری قابل تهدید و تعقیب نیستند. دلیل آن اینست که قانون کلی کشور براساس تفکیک قواست و هیچ‌کس مجاز به بازخواست این افراد نیست. برکناری آنها نیز تنها به دستور فرمانده‌کل و تایید آن از طرف مجالس سنا و عوام صورت می‌گیرد.
اما بالاترین مرجع قضایی کدام است؟
چهار دادگاه محلی، استانی، فدرال و عالی تشکیل‌دهنده دادگاههای نظام حقوقی کانادا هستند. از این میان دادگاههای عالی این کشور، بالاترین مرجع قضایی هستند. ریاست این دادگاه به عهده قاضی ارشد است. نه عضو این مجموعه توسط فرماندار کل و به پیشنهاد نخست‌وزیر انتخاب می‌شود.
این دادگاه از بین چهار دادگاه دیگر در راس امور بوده و نظام حقوقی کشور را هماهنگ و منسجم می‌سازد. اعضای این دادگاه شامل هشت قاضی و یک قاضی‌القضات است. همه‌ی این قضات از کابینه فدرال انتخاب شده‌اند. یکی از قوانین کشور این است که از این افراد، سه نفر اهل انتاریو، یک نفر اهل آتلانتیک، سه نفر اهل کبک و دو نفر اهل منطقه وسترن باشند.
از آنجا که پرونده‌های حقوقی دادگاه عالی به اجازه دیگر دادگاه‌ها نیاز دارند، تنها پرونده‌هایی به این دادگاه راه می‌یابند که برای جامعه و شرایط کشور مهم و تاثیر‌گذار باشند.
این دادگاه با مجوز ویژه‌ی خود، قانون اساسی کشور را بررسی کرده و تغییرات لازمه را به حضور کابینه فدرال و استانی می‌رساند. نتیجه این پروسه، ارتقای کیفیت قوانین اجرایی کشور و اجرای قوانین موثر در نظام حقوقی کانادا است.
شمار افراد بومی در برخی نقاط کانادا بیشتر از دیگر قسمت‌ها است. نواحی شمالی و برخی استان‌ها از این مناطق هستند. این مناطق دادگاه‌هایی تحت‌عنوان دادگاههای بومی دارند که قضات آن برای مجرمین و متهمین طبق سنن بومی کشور و استان حکم صادر می‌کنند. از جمله احکام بومی این دادگاه‌ها تبعید به جزایر دور افتاده، درخواست غرامت و خدمات اجتماعی‌ست.
درباره کشور کانادا بیشتر بخوانید: